İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Washington ziyareti sırasında ABD Başkanı Donald Trump, Filistinlilerin Gazze’den toplu olarak tahliye edilmesini ve ABD’nin bölgeyi devralarak “Orta Doğu Rivierası”na dönüştürmesini önerdi.
The Times’ın haberine göre, uluslararası tepkilerin ardından Trump’ın yönetminindeki bazı yetkililer Trump’ı bu plandan vazgeçirmeye çalıştı.
Trump, söz konusu Gazze planını “güzel bir gayrimenkul projesi” ve “geleceğe yönelik bir kalkınma” olarak tanımladı ve savunmayı sürdürdü.
49 SAYFALIK RAPOR
Fakat daha sonra Trump’ın Gazze planının, aslında aylar önceden hazırlandığı ortaya çıktı. ABD seçim kampanyalarının devam ettiği süreçte, Trump’ın danışmanlarının George Washington Üniversitesi ekonomi profesörü Joseph Pelzman’ın hazırladığı, Gazze’nin yeniden inşası hakkındaki 49 sayfalık bir raporu incelediği öğrenildi.
Temmuz ayında Profesör, “Gazze’yi Yeniden İnşa Etmek İçin Ekonomik Bir Plan: BOT (Build-Operate-Transfer) Yaklaşımı” başlıklı raporunu Trump’ın danışmanlarına sundu. Raporda, savaşın, “eski bir soruna yeni ve taze bir yaklaşım getirme fırsatı sunduğunu” öne sürdü.
Gazze’nin yeninden inşa edilebilmesi için bölgenin tamamen boşaltılması gerektiğini savunan Pelzman, “Kelimenin tam anlamıyla boşaltılmalı ve sıfırdan kazılmalı” ifadelerini kullandı. Pelzman ayrıca, 365 kilometrekarelik Gazze topraklarının tamamen kazılarak, İsrail ve Mısır sınırlarına üç adet dört kilometrelik tampon bölge inşa edilmesini önerdi.
ÇİN TARZI GÖKDELENLER
Pelzman, hazırladığı planda, Gazze’nin doğu bölgesinde Çin tarzı gökdelenler, batı tarafında Suudi Arabistan’ın Kızıldeniz Projesi’ne benzeyen sahil mülkleri, iki bölgenin arasında ise tarım alanları ve seralar olması gerektiğini belirtti.
Trump’ın, Netanyahu ile olan telefon görüşmesinde, “Gazze, çok değerli bir gayrimenkul. Oraya oteller yapabiliriz” dediği öne sürüldü. İsrail’deki aşırı sağcı hükümet ortaklarının da bu fikri desteklediği ifade edildi.
“ONA SAHİP OLACAĞIZ”
Beyaz Saray’da düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Trump, “ABD, Gazze Şeridi’ni devralacak ve orada büyük işler yapacağız. Ona sahip olacağız” dedi.
Trump, ABD’nin proje için para harcamayacağını ve asker göndermeyeceğini söyledi. Daha sonra yaptığı başka bir açıklamada da ABD’nin Gazze’yi alması durumunda Filistinlilerin geri dönme hakkı olmayacağını da belirtti.
Pelzman, hazırladığı raporda, Gazze halkının bölgeden çıkışından bahsederken, geri dönüş haklarına değinmedi. Pelzman raporda, ABD’nin Mısır’a baskı yaparak Filistinlileri kabul etmeye zorlaması gerektiğini öne sürerken “Mısır bir iflas halindeki devlettir ve ABD’ye büyük borcu bulunmaktadır” ifadelerini kullandı.
Mısır yönetimi söz konusu öneriyi kesin bir dille reddetti.
BÖLGE GÜVENLİĞİ
Pelzman, raporunda bahsettiği planında, Hamas’ın başarısız olduğunu ve bölgenin güvenliğinin kısa vadede tarafsız ortaklara devredilmesi gerektiğini savundu. BOT (Build-Operate-Transfer) modelini önerdiği raporunda, özel sektör şirketleri ve kuruluşlarının, hükümetle ortaklık kurarak 50 ila 100 yıl boyunca bölgeyi işletme hakkına sahip olacağını ve daha sonra mülkiyetin kamu otoritelerine devredileceğini belirtti.
Planda bahsi geçen süreç zarfında özel şirketler, altyapıyı kullanma karşılığında ücret alabilecek. Ayrıca Gazze’de tamamen güneş enerjisiyle çalışacak olan hafif raylı sistemle ulaşım sağlanacak, havalimanı ve limanlarla ticaret yapılabilecek.
MALİYET HESAPLAMASI
Proje maliyeti konusunda ise 1-2 trilyon dolar arasında olacağını ve tamamlanmasının 5-10 yıl kadar süreceğini tahmin eden profesör, uzun vadede, Gazze’nin ekonomisinin turizm, tarım ve teknoloji sektörlerine dayanması gerektiğini önerdi.
Gazze’de hukuk sistemi oluşturulmasını ve “sivil yöneticilerin” bölgeyi idare etmesini öneren Pelzman, Filistinlilerin egemenliği konusunda 50 yıllık kira sözleşmesi bitene kadar tartışılmaması gerektiğini savundu.
İngiltere ve ABD’nin geçmişte Panama, Porto Riko ve Hong Kong gibi bölgelerde benzer yatırımcı destekli yönetim modelleri uyguladığı örnek olarak gösterildi.
ULUSLARARASI HUKUK
Uzmanlar, Trump’ın planının uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirtiyor. Maryland Üniversitesi’ndeki Gildenhorn İsrail Çalışmaları Enstitüsü’nden Marwa Maziad, “Trump, Filistin’in siyasi taleplerini göz ardı edip, yalnızca ekonomik kalkınma modeline geri dönüyor” dedi.
Filistinli yetkililer, Trump’ın planını, 1948’de İsrail’in kuruluşu sırasında yaşanan Nakba’ya (Büyük Felaket) benzer bir nüfus sürgünü girişimi olarak değerlendiriyor.
Trump’ın planı, hem uluslararası hukuk uzmanları hem de Ortadoğu’daki siyasi çevrelerce şiddetli bir şekilde eleştiriliyor.
TRUMP’IN ATLANTIC CITY GEÇMİŞİ
Forbes’ta yer alan bir yazıda, Trump’ın Gazze planının geçmişte uyguladığı büyük ölçekli lüks projelerle benzerlik taşıdığı belirtildi.
Trump’ın kentsel dönüşüm anlayışı, 1980’lerde Atlantic City’deki yatırımlarıyla dikkat çekti. Kumarhanelerin yasallaşmasıyla bölgeye büyük ilgi duyan Trump, burada Trump Plaza, Trump’s Castle ve Trump Taj Mahal gibi dev projelere girişti. Trump, Taj Mahal’i “dünyanın sekizinci harikası” olarak tanıttı. Ancak bu yatırımlar borç krizleri ve iflaslarla sona erdi.
“ONUN YÖNTEMİ BU”
Trump’ın yatırım stratejisini anlatan eski danışmanlarından Barbara Res, şu ifadeleri kullandı:
“Trump her şeyi abartır. Gökyüzünden bir şey alır, adını üzerine koyar ve ‘Bu şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük şey’ der. Onun yöntemi bu.”
Trump’ın kumarhaneleri büyük gelir getirse de borç yükünü kapatmaya yetmedi. 1990’ların başında iflaslar başladı. Ancak Trump, yatırımcıları ikna etme yeteneğiyle Wall Street’ten yeni kaynaklar buldu. 1995’te halka açılan şirketi, New York Borsası’nda “DJT” sembolüyle işlem görmeye başladı. Başlangıçta tek bir kumarhaneyi içeren halka açık şirketine zamanla diğer iki kumarhanesini de ekledi ve borç yükü daha da arttı. Yatırımcılar bu borçlanmanın bedelini öderken, kumarhane şirketi 2000’lerde iki kez daha iflas etti.
“EN AKILLI ADAMLARI BİLE…”
Trump’ın eski danışmanı Alan Marcus, bu süreci şu ifadelerle özetledi:
“Görüşleri şekillendirmeyi çok iyi biliyor. Wall Street’in en akıllı adamları bile (Bear Stearns ve diğerleri) onun borcuna yatırım yapma hatasına düştü. Ve Trump’ın hiçbir zaman borcunu ödeme niyetinde olmadığını bilmelerine rağmen bunu yaptılar.”
Donald Trump, Gazze için benzer bir yaklaşımı benimsedi. ABD vergi mükelleflerinin bu projeyi finanse etmeyeceğini belirterek, “Bu proje, büyük servet sahibi komşu ülkeler tarafından finanse edilebilir” ifadelerini kullandı.
Suudi Arabistan öneriyi kesin bir dille reddetti.
Yazıda, büyük ihtimalle hiçbir Arap ülkesinin Gazze’yi bir turizm merkezi haline getirmek için milyarlarca dolarlık yatırım yapmayacağı fakat Trump’ın geçmişte olduğu gibi yatırımcıları projeye çekmeye çalışabileceği ifade edildi.
“BU İŞ BANA NE KAZANDIRIR”
Eski danışmanı Marcus, Trump’ın stratejisi için şunları söyledi:
“Dünya büyüyor ama onun düşüncesi değişmiyor. Sonunda her şey şu soruya geliyor: ‘Bu iş bana ne kazandırır?’”
